Sosyal Girişimcilik Nedir? Sosyal Girişimcilik Örnekleri

Toplumda öne çıkan başlıca sorunların, maddi fayda ve kâr amacı ön planda olmadan ortadan kaldırılmasını hedefleyen ve sistemleri dönüştürmeye yönelik yapılan girişimcilik türü sosyal girişimcilik olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde Türkiye’de ve dünyada bu girişimcilik türüne karşı ciddi bir ilgi vardır. Son dönemde başlı başına bir kavram olarak ‘’girişimcilik’’ ön plana çıksa da sosyal girişimcilik kavramı da ivme kazanmıştır. 

Girişimcilik türlerinden ayrılmasını sağlayan en temel özelliği ise Sosyal girişimciliğin kâr odaklı değil, sosyal bir fayda hedefiyle faaliyet geçmesidir. Ürün veya hizmet kapsamında elde edilecek kazanç ise yine tamamen sosyal faydalar için kullanılacaktır. Ülkemizde ve tüm dünyada teknolojinin de gelişmesiyle bu tür projelerin arttığı görülmektedir.  

Sosyal Girişimci Özellikleri Nelerdir?

Sosyal girişimcilik alanında başarılı projeler ortaya koymak isteyenlerin sahip olması gereken birçok temel özellikten söz edilebilir. Bu özellikler projelerini öne çıkarmalarında ve başarıya ulaşmalarında etkili olacaktır. Sosyal girişimci özellikleri arasında öne çıkan başlıca özellikler şu şekilde özetlenebilir:

• Toplumsal ve sosyal sorunları takip etmeli ve iyi bir gözlemci olmak. 
• Kararlı ve kolay pes etmeyen bir yapıya sahip olmak.
• Doğru tespitler yaparak risk alabilmek. 
• Ekip çalışmasını merkeze koyabilmek.
• Başarılı projelerden ve sosyal girişimlerden ilham almak.
• Planlı, duyarlı ve meraklı olmak vb.

Sosyal girişimcilerin büyük bölümü yine diğer girişimcilerle benzer özelliklere sahiptir. Ancak onları diğer girişimcilerden ayıran en temel özellik sosyal konulara karşı duyarlı olmalarıdır. Kâr amacı gütmeden bu konulara eğilerek girişimlerinin başarıya ulaşması için istikrarlı bir çalışma prensibine de sahip olmaları aranan temel nitelikler arasında yer almaktadır.  

Kurumsal Sosyal Girişimcilerin Uygulama Türleri Nelerdir?

Girişimcilik türleri arasında Sosyal girişimcilik hedefleri ve uygulama metotları kapsamında diğerlerinden ayrılmaktadır. Bireysel veya kurumsal düzeyde Sosyal girişimcilik faaliyetlerinin başlatılması mümkündür. Kurumsal bir destekle başlatılacak projelerin arkasında destekleyici güçlü bir kuruluş olması sayesinde bireysel girişimlere göre daha yüksek oranda fayda sağlaması ve sürdürülebilir olması da mümkündür. Sosyal girişimcilik kendi içinde birçok alt başlıkta incelenebilir. Faaliyet alanları, yapısı ve genel hatlarıyla bu uygulama türlerinin hedefleri de değişecektir. Son dönemde bu alana karşı ilginin çoğalması bir yanıyla da sevindiricidir. 

Sosyal girişimcilik örnekleri de dikkate alınarak sosyal girişimcilik türleri ve çeşitlerini şu alt başlıklar altında değerlendirmek mümkündür.

• Kâr Amacı Gütmeyen Sosyal Girişim
• Kâr Amacı Güden Sosyal Girişim
• Karma/Hibrit Sosyal Girişim

Kâr amacı gütmeyen sosyal girişim türü adından da anlaşılacağı gibi çoğu zaman kurumsal sosyal girişimcilik olarak da değerlendirilebilir. Bu girişimcilik türünde temel hedef örneğin toplumsal bir sorun için devlet veya piyasalar tarafından sunulmayan bir hizmeti hayata geçirmektir. 

Kâr amacı güden sosyal girişimcilik türünde ise hedef sadece geliri artırmak değildir. Burada ifade edilen temel hedef, elde edilecek gelirin girişimin kapsamını genişletmek ve girişimi büyütmek için kullanılmasıdır. Hibrit sosyal girişimcilik türünde ise giderlerin karşılanması için ürün veya hizmetler ücretli olarak sunulur ve sosyal fayda elde edilmeye çalışılır. 

Sosyal Girişimcilik Neden Önemlidir? 

Dünya genelinde sosyal girişimcilik projelerinin artış göstermesi birçok açıdan fayda sağlamaktadır. Son yıllarda görülen salgın hastalıklar, savaşlar, iklim krizi, göçmen sorunları ve daha birçok farklı alanda çözümsüz kalan toplumsal sorunun çözümü için geliştirilen projeler farklı kesimlerden insanları desteklemektedir. Devlet veya piyasa tarafından herhangi bir şekilde çözüm üretilmeyen toplamsal sorunlara yönelik veya söz konusu grupların yetersiz kalması durumunda sosyal girişimcilik ile açığın kapatılması son derece önemlidir. 

Hem girişimciliğin temel ilkelerini benimsemesi hem de toplumsal yararı ön plana çıkarması sayesinde sosyal girişimcilik önem kazanmaktadır. Girişimcilik faaliyetleri arasında sosyal girişimciliği diğerlerinden ayıran temel birçok özellik aynı zamanda neden önemli olduğu sorusunun da yanıtının verilmesini sağlar. Toplamsal eşitlik, sürdürülebilir eğitim ve kalkınma gibi konularda sosyal girişimcilik faaliyetlerinin önemi oldukça büyüktür. 

Girişimcinin Öncelikli Amacı Nedir?

Sosyal girişimcilerin ve projelerinin öncelikli amacı toplumsal fayda sağlamaktır. İklim krizi, yoksullar, salgın hastalıklar, çevre kirliliği başta olmak üzere girişim faaliyetinin ilgilendiği sorunlara göre hedefler doğru bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Girişimcinin öncelikli amacı üç ana başlıkta değerlendirilmektedir. Bunlardan ilki elbette kâr elde etmek olacaktır. Bunun yanı sıra sürdürülebilirlik ve büyüme bir girişimcinin öncelikli amacı olmalıdır. Fakat sosyal girişimcilikte kâr amacı diğer iki amacın gerçekleştirilmesi hedefiyle değerlendirilir. Diğer girişimcilik türlerinde olduğu gibi kişi kendi menfaati için değil, girişimin daha geniş kitlelere ulaşması veya girişimin büyümesi gibi unsurlar için bu amacın gerçekleşmesini isteyebilir.  

Girişimcilik ve Sosyal Girişimcilik Farkları Nelerdir?

Günümüzde girişimcilik oldukça geniş bir kapsamda değerlendirilmektedir. Birçok farklı türü ve alt dalı olan girişimcilik faaliyetleri kapsamında sosyal girişimcilik ile ticari girişimcilik arasında birçok fark ön plana çıkmaktadır. Sosyal girişimcilik kavramını diğerlerinden ayıran temel özellik kazançlardır. Kâr amacı güden ve kâr amacı gütmeyen girişimcilik faaliyetleri iki kavram arasında temel farkların ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Ticari ve sosyal girişim arasında görülen söz konusu farklar projelerin hedefleri kapsamında değerlendirilmektedir. Projenin hedefi kâr amacı ise ticari, sosyal fayda ise sosyal girişimcilik olarak değerlendirilmektedir.  

Ticari girişimcilik örnekleri ile sosyal girişimcilik örnekleri kıyaslandığında birçok önemli fark ortaya çıkacaktır. Bu farklar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Ticari girişimcilik temelde kazanç sağlama hedefine sahipken, sosyal girişimcilikte amaç toplumsal fayda ve toplum ihtiyaçlarına çözüm üretmektir.
• Sosyal girişimcilik kapsamında büyük riskler almaktan ziyade, toplumsal fayda için gelir elde edilmesi öne çıkarken, diğer girişimcilik türleri doğrudan risk almayı gerektirmektedir. 
• Ticari bir girişim kazanç sağlamak için fark yaratmak ve talebi artıracak özgünlük sunmak zorundayken, sosyal girişimcilik fark yaratmak yerine toplum yararını gözetir ve en faydalı olacağı şekli benimser. 
• Sosyal girişimciler genelde gelir düzeyi yüksek kişilerden oluşmaktadır. Ayrıca belirli statüde yaşayan bu kişiler kâr amacı gütmeden faaliyetlerini yürütebilmektedir. 
• Sosyal girişimlerde projeler için gereken bütçe kendi kişilerin kendi gelirleri ile yürütülebilir. Bu nedenle bütçe eksikliğinden kaynaklı sorunlar ticari girişimlere göre daha azdır. 

Türkiye’de Sosyal Girişimcilik Örnekleri Nelerdir?

Türkiye’de sosyal girişimcilik alanında birçok başarılı proje hayata geçirilmektedir. Dünyada genelinde bu alanda öneli projelere imza atan ülkelerden biri olan Türkiye, tarımsal kalkınmadan görme engellilere, öğrenci sorunlarından kadın ve kız çocuklarının sosyal yaşamdaki yerini güçlendirmeye yönelik birçok girişim türünden söz etmek mümkündür. Türkiye’de sosyal girişimcilik örnekleri kısaca şu şekilde sırlanabilir:

• Otsimo: Otizmli çocuklar için fark yaratmak hedefiyle yola çıkan Otsimo, Avrupa’nın en iyi ve dünyanın 4’üncü en iyi sosyal girişimi seçilmiştir. Otizmli çocuklar için ücretsiz eğitimler sunan bir platform olan Otsimo, 167 farklı ülkede kullanılmaktadır. 
• TOYİ: Her türlü materyalin ve nesnenin oyuncaklara dönüştürülmesini kolaylaştıran ve oyun kitleri ile çocukların yaratıcılıklarını destekleyen bir proje olarak öne çıkmaktadır. 
• E – Bursum: Öğrenci ve burs veren arasında çevrimiçi platformalar üzerinden kolay etkileşim kurulmasını sağlamaktadır. 
• Tarımsal Pazarlama: Çiftçilerin teknolojiden yararlanarak ürünlerini koruması hakkında bilgilere kolayca ulaşmalarını sağlayan ve tarladaki mahsulünü değerinde ve komisyonsuz olarak daha hızlı şekilde satmalarını sağlayan bir sosyal girişimdir. 
• Tarlam Var: Türkiye’de verimli toprakların olduğuna ve bu toprakların ekonomiye kazandırılması gerektiği fikrinden doğan proje, köylerde istihdam sağlamak ve tarımsal üretimin artırılmasını hedeflemektedir. Ayrıca şehirlere olan göçün de önüne geçilmesi de hedefler arasında değerlendirilmektedir. 
• Givin: İnsanların kullanmadıkları eşyalarını satarak sivil toplum kuruluşları için desteğe dönüştürmelerini sağlayan bir proje olarak öne çıkmaktadır. 

Dünya Genelinde Sosyal Girişimcilik Örnekleri Nelerdir?

Türkiye ve dünyada sosyal girişimcilik örneklerinin çoğaltılması mümkündür. Dünya çapında başarıya ulaşan Türkiye merkezli girişimlerin son dönemde ciddi bir başarı elde ederek küresel düzeyde de adından söz ettirmesi ve ilk sıralara yükselmesi ise dikkat çekmektedir. Dünya genelinde sosyal girişimcilik projeleri kapsamında sayısız projeden söz edilebilir. Bu kapsamda küresel düzeyde öne çıkan bazı sosyal girişimcilik örnekleri şunlardır:

• ASHOKA: Dünyanın ilk ve en geniş sosyal girişimcilik platformudur. 40 yılı aşkın bir süre için sosyal girişimciler için bir sosyal girişim platformu olan Ashoka, 90’dan fazla ülkede toplumsal sorunlara yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler sunmaktadır. 
• Grameen Bank: Geri ödeme garantisi bulunmayan yoksul insanlara ve bankaların reddettiği kişilere kredi vererek toplumsal kalkınmayı hedefleyen bir projedir. 
• Aflatoun: Sosyal açıdan birbirinden farklı statüdeki çocuklar arasında empati geliştirmek ve çocukları, gençleri hem sosyal hem de finansal girişimcilik konusunda bilinçlendirme hedefine sahiptir. 
• Better World Books: Kullanılmayan kitapların satılarak okuma yazma oranının yükseltilmesi amacıyla 2022’den beri kütüphanelere ve geri dönüşüme katkı sağlamasıyla dünyanın önde gelen sosyal girişimcilik projeleri arasında gösterilmektedir. 
• Water For People: ABD Su İşleri Derneği tarafından küresel düzeyde artan su krizine karşı çözümler üretmek için kurulmuştur. 
• Evreka: Atık toplama sistemleri için daha az maliyetli, çevreci ve daha iyi hizmet garantisi sunan bir girişim olarak öne çıkmaktadır. 

SIKÇA SORULAN SORULAR

Küresel Girişimcilik Nedir?

Küresel girişimcilik faaliyetleri sosyal girişimcilik temelinde de değerlendirilebilir. Sosyal girişim özelinde bu kavramı değerlendirecek olursak, girişimin başladığı nokta her neresi olursa olsun birkaç ülkede faaliyete geçebilmiş ve fayda sağlamışsa küresel girişimcilik olarak değerlendirilir. Örneğin Türkiye’de başlayarak zamanla Afrika, Balkanlara yayılan veya birkaç farklı ülkede de girişimin kapsamının genişlemesi bu kapsamda değerlendirilecektir.  Birçok farklı girişimcilik türü olması günümüzde kavram karmaşasının da çok sık ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Sosyal girişimcilik kapsamında da birçok farlı alt başlık açılarak kapsamın genişletilmesi mümkündür. Kısaca sosyal girişimin küresel girişimcilik özellikleri taşıması için bulunduğu sınırları aşması gerekecektir. 

Destekleyici İnovasyon Nedir?

Destekleyici veya sürdürülebilir inovasyon olarak tanımlanan kavram, sektörde firmalar arasında rekabeti artıran ve firmaları inovasyon yani yenilik yapmaya yönelten bir inovsyon türüdür. İnovasyon, yeni yaratıcı fikir veya buluşların uygun hale getirilmesidir. Diğer bir ifadeyle herhangi bir sorunun çözümü için yaratıcı çözümler sunmayı ifade eder. Birçok farklı inovasyon türünden bahsetmek mümkündür. Bunlardan en önemlisi destekleyici inovasyondur. Aynı kulvarda ürün ve hizmet geliştiren firmalar arasında rekabetin de artırılmasını desteleyen ve yeni fikirlerin ortaya çıkmasını destekleyen bir inovasyon türü olarak dikkat çekmektedir.  Aşamalı veya radikal inovasyon biçiminde uygulanabilir. Var olan teknolojilere bağlı performans parametreleri değişmediği için sektördeki inovasyon süreci de devamlılığını koruyarak sürdürülebilirlik sağlamaktadır. Ortak girişim örnekleri ve sosyal girişim alanında da destekleyici inovasyon ilkesinin yoğun şekilde görülmektedir. Var olan bir uygulama veya teknolojinin geliştirilerek yepyeni bir çözüm sunmasını teşvik etmesiyle de önemli bir kavram olarak yer edinmiştir.

Kamuda Sosyal Girişimcilik Örnekleri Var mıdır?

Sosyal girişimcilikten farklı olarak kamu girişimciliğinde de zaman zaman toplumsal fayda gözetilmesi mümkündür. Girişimcilik türleri arasında öne çıkan kamu girişimciliği, sermaye ve mülkiyeti kamuya ait olan girişimcilik türü olarak değerlendirilebilir. Finansal kaynaklarını kamudan temin eden bu faaliyetler, piyasadaki ürün ve hizmetlerin devlet aracılığıyla üretilmesini ifade eder. Türkiye’de ve dünyada kamu girişimlerinin sayısında da son yıllarda özellikle toplumsal yarar kapsamında artış görülmektedir. Bu yönüyle kamu kaynaklarının sosyal fayda için kullanımını hedefleyen kamu girişimlerinin de sosyal girişimcilik kapsamında değerlendirilmesi mümkündür.  Türkiye’den girişimcilik örnekleri kapsamında birçok örnek verilebilir. Devlet Malzeme Ofisi tarafından yürütülen Tekno Katalog girişimi ülkemizde kamu girişimciliğine örnek olarak verilebilir. Daha birçok farklı alanda kamu eliyle yürütülen ve önemli sorunlara çözüm getiren kamu girişimi projelerinden söz etmek mümkündür. 

Sosyal Kar Elde Etme Nedir?

Sosyal girişimcilik kavramı içinde ele alınması gereken bir diğer önemli unsur ise sosyal kar sağlama nedir sorusunun doğru cevaplanması olacaktır. Kâr amacı olmadan bir sosyal girişimcilik faaliyeti ile elde edilecek kazançların yine projenin büyümesini sağlamak, sürdürülebilir hale getirmek ve daha fazla sosyal fayda sunmasına katkı sunmak için elde edilen kârı ifade etmektedir. Sosyal girişimcilik temelinde sistemin tüm araçlarını kullanarak toplum yararına faydalı ürün ve hizmetler üretmek olduğu için hedef her zaman sosyal kârın yüksek olması yönünde olmalıdır.  Sosyal girişim projelerinin güçlü bir yol haritası ile yola çıkması ve sürdürülebilir ürün ve hizmet geliştirmesinden elde edilecek her türlü kazançlar sosyal kâr olarak değerlendirilebilir. Toplumun herhangi bir konuda sosyal girişimcilik faaliyeti ile elde edeceği fayda bu kavram ile açıklanabilir.